Ο ∆ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Αθ. Χ. Παπανδρόπουλος

[…] Τα ΜΜΕ έχουν και µια σειρά από ιδιότητες και λειτουργίες, οι

οποίες προσδιορίζουν την ποιότητά τους και τον ρόλο τους στη

λειτουργία της δηµοκρατίας. Τα ΜΜΕ πληροφορούν, επηρεάζουν,

µορφώνουν και ψυχαγωγούν. Επίσης, µέσω αυτών των ιδιοτήτων

καλλιεργούν το πνεύµα της αναζήτησης της αλήθειας και του

διαλόγου, ή αποβλακώνουν, παραπληροφορούν και

αποπροσανατολίζουν.

Αναφορικά µε την πληροφόρηση είναι χρήσιµο να γίνει ένας

διαχωρισµός. Αν το ραδιόφωνο και η τηλεόραση έχουν την

δυνατότητα της άµεσης µετάδοσης πληροφοριών, θα ήταν

παρακινδυνευµένο να πει κανείς ότι για τον λόγο αυτό είναι

ισχυρότερα από τις εφηµερίδες και τα περιοδικά. Αντίθετα, τα

έντυπα έχουν την δυνατότητα της εις βάθος ανάλυσης γεγονότων

και πληροφοριών και µπορούν να προσφέρουν στο κοινό πιο

ολοκληρωµένη ύλη. Συνεπώς, όσοι προβλέπουν το τέλος του

γραπτού λόγου και πανικοβάλλονται µε αυτή την προοπτική,

ακολουθούν λάθος δρόµο.

Σε ό,τι αφορά τον ρόλο των ΜΜΕ στη διαµόρφωση της κοινής

γνώµης και του τρόπου που αυτή προσεγγίζει τα γεγονότα,

µπορούµε να πούµε ότι πρόκειται για µια ζωτική πλευρά του

πληροφορείν. Επειδή µεταξύ της πληροφόρησης, του σχολίου και

της υποκειµενικής ερµηνείας τα όρια είναι σαφώς δυσδιάκριτα, το

κοινό δύσκολα ξεχωρίζει τη γνώµη από την πληροφόρηση. Αν

δούµε τα ΜΜΕ υπό αυτή την οπτική γωνία, αντιλαµβανόµαστε ότι

ο ρόλος τους για τη λειτουργία µιας δηµοκρατικής κοινωνίας είναι

αποφασιστικός. ∆ιότι, στο µέτρο που οι πολιτικοί είναι δέσµιοι

της κοινής γνώµης, πολλά πράγµατα µπορούν να πάνε προς το

καλύτερο ή προς το χειρότερο σε µία χώρα.

Οι πολιτικοί ηγέτες της δηµοκρατίας υπολογίζουν την κοινή

γνώµη, από αυτήν εξαρτώνται και σε αυτήν κάνουν απολογισµό

των πράξεών τους. Η κοινή γνώµη παραµένει ο τελικός κριτής

της δράσης τους. Αν όµως η κοινή γνώµη παύει να λειτουργεί

ορθολογικά, τότε η βάση της δηµοκρατίας  κλονίζεται. Και οι

πολιτικοί έχουν δύο  δρόµους να ακολουθήσουν: είτε να

συνταυτιστούν µε την κοινή γνώµη και τις εσφαλµένες εκτιµήσεις

της, και έτσι να παραβλέψουν το πραγµατικό συµφέρον  του

συνόλου, είτε να την αγνοήσουν, και έτσι να µπουν στο ολισθηρό

µονοπάτι του αυταρχισµού.

Πολλοί αναγνωρίζουν ότι η λειτουργία της δηµοκρατίας είναι

συνάρτηση του επιπέδου κρίσης και αισθήµατος ευθύνης που

έχουν οι πολίτες µιας κοινωνίας. Όσο υπάρχει σε µια κοινωνία

κοινό, και όχι µάζα, τόσο η δηµοκρατία είναι ποιοτικά

ανεβασµένη. Για να συµβεί όµως κάτι τέτοιο, η κοινωνία

χρειάζεται παιδεία, ενηµέρωση και ένα σύστηµα αξιών. Ο δε

συνδυασµός παιδείας και ειλικρινούς ενηµέρωσης µπορεί να

δώσει στα άτοµα όλα τα στοιχεία και τα κριτικά εργαλεία για να

κρίνουν γεγονότα.

Υποχρέωση, λοιπόν, των  δηµοσιογράφων είναι, όπως θα

έγραφε ο Alexis de Tocqueville, "να εκπαιδεύουν την

δηµοκρατία για να εξασφαλίζονται η ισοπολιτεία, η ισονοµία και

η ισοτέλεια". Χαράζεται έτσι οριστικά και γίνεται όλο και πιο βατός

ο δρόµος προς το πολιτικό καθεστώς της λαϊκής κυριαρχίας,

δηλαδή προς τη δηµοκρατία. Η δηµοκρατία, ως ανάγκη  του

πολιτικού βίου και ζωτικό αίτηµα των λαών, συλλαµβάνεται από

την στιγµή που ο άνθρωπος, φωτισµένος από την πείρα και την

σκέψη, θα  συνειδητοποιήσει ότι η ισότητα που διεκδικεί έχει

προϋπόθεση και εγγύηση την ελευθερία.